Xa a idea dun filme composto por 65000 fotogramas pintados ao óleo tentando copiar o estilo postimpresionista de van Gogh merece un respeto absoluto. É a clase de tolemia na cal o 90% das persoas non nos embarcaríamos aínda que tivesemos o coñecemento, o amor e a capacidade para facela. Así que vaia por diante que me quito o sombreiro ante Loving Vincent e os seus creadores, Dorota Kobiela e Hugh Welchman. Dito esto, pasemos a desgranar qué mola e qué non.
A historia que se nos conta é a de Armand Roulin, o fillo do famoso carteiro ao que van Gogh incluso retrataría nunha das súas obras máis coñecidas, cando por petición de seu pai tentou levar unha carta pendente ata o irmán de Vincent, Theo. Despois de descubrir que Theo tamén morreu viaxa a Auvers-sur-Oise, onde o pintor vivíu a derradeira etapa da súa vida, para intentar saber onde vive a viúva de Theo. E así, a través de falar coas persoas que viviron ao redor do xenio neerlandés redescubre ao pintor e comeza a dubidar sobre como foi a súa morte.
Mola, precisamente, esa estética postimpresionista na que nos sumerximos dende un comezo. O feito de ver cómo as paisaxes cambian coas pinceladas de cada un dos fotogramas cando a cámara se vai movendo sobre os escenarios que vemos parece sumerxirnos directamente no mundo pintado por van Gogh pero en movemento. Nembargantes, esto que nun principio é a cuestión principal que fai de Loving Vincent un filme tan especial estéticamente, e unha obra imprescindible para ver este ano, xoga tamén na súa contra nalgún momento.
Non tardamos en darnos de bruces con algo que me decepcionou: que sobre todo nos planos curtos as formas das sombras, dos trazos das personaxes e incluso das pinceladas parece alonxarse demasiado da estética vangoghiana e abrazar un estilo moito máis apegado á realidade, case semellando un mero rotoscopado dixital sobre a imaxe que empregaban como referencia. Ademáis, os fondos habitualmente están quietos porque se reutilizaba ese fondo para pintar de novo só ás personaxes, e así ditas personaxes móvense sobre eles moitas veces sen acabar de resultar un empaste semellante ao que vemos nos cadros do neerlandés. Podedes ver nas imaxes de aquí abaixo esta diferencia, que a mín persoalmente sacábame un pouco de quicio sen ser eu máis que un mero afeccionado á arte e aínda máis se falamos do traballo de van Gogh. Esta sensación aínda se vía máis acentuada nos planos en branco e negro, e hai moitos ao longo do filme por cuestión narrativa que comentaremos máis abaixo. Deste xeito, ese esforzo titánico do que se fala en toda a publicidade, queda un pouco reducido e acaba por xogar na súa contra coa sensación de que falta pouco, moi pouco para achegarse á perfección. Pero claro, cando se promete esa perfección, a decepción é maior.
Que conste que esta crítica soamente é a esas pasaxes concretas, pois o traballo nos planos medios e longos é marabilloso, e aínda máis o son os momentos que vemos as paisaxes e rúas. Aí si que temos a sensación de adentrarnos nese universo, e queda a percepción dun ambiente impresionista a través dos óleos. O mesmo que ocorre coa maioría deses fondos estáticos, ou das personaxes en segundo e terceiro plano. Sinxelamente, parece que buscando a primacía das interpretacións sobre o traballo pictórico, remata por perder unicidade.
Por outra banda, o guión si que funciona bastante ben. Collendo unha base de relatos dentro da historia, todos eles sempre falados e animados poñéndose a pantalla en branco e negro para ilustralos. Un recurso un tanto absurdo, ao recurrir constantemente a el e matar moito do propio espírito do impresionismo e do estilo do xenio neerlandés. Vale, pode ser que fai anos fixese falta explicar aos espectadores que estamos nun flashback. Pero o filme non é de 1950, senón de 2017. Creo que a estas alturas tería sido mellor ter aguantado a cor deixando que fose un pouco máis confuso e confiar en que entendamos que están a ilustrar ese relato que acompaña.
Deixando esto de lado, esa busca da verdade a través de relatos dos testigos, ao estilo Rashômon (Akira Kurosawa, 1950), fai que polo menos si que entre moi ben e sirva como biografía do tolo do pelo roxo, poñendo de manifesto como foron os seus derradeiros días e a súa carreira a grandes rasgos. Ademáis, xoga moi ben coas teorías sobre a súa morte, deixando entrever posibilidades e sen querer nin aceptar a versión oficial nin tampouco dar por válida a versión conspiranoica que xurdíu fai uns anos e que falaba duns rapaces que lle dispararon. Nese terreo, movémonos sabendo que tampouco importa e que a meirande parte do narrado é invención. Pero sabe facer que deixemos que a nosa imaxinación voe por esos campos e rúas de Auvers-sur-Oise, onde transcurre a meirande parte da acción.
Bótase de menos, iso si, un pouco máis de explicación sobre a súa obra, ou a aparición de outros grandes pintores contemporáneos. Como exemplo paradigmático, dicir que tan só se cita de pasada a Gauguin, e tendo en conta que era quen convivía con van Gogh cando este se cortou a orella, e con quen discutía enormemente por todo, paréceme unha perda dunha perspectiva moi interesante. O filme parece escapar de toda esa parte e centrarse só na persoal, na das súas relacións cos habitantes ‘normais’ e as impresións que podía ir dándolles. Algo que, tendo en conta que son personaxes do s. XIX, xa só se pode intuír de certas correspondencias e fai de todo un relato imaxinativo sobre esa historia real que foi a entrega da carta que serve de excusa.
Con todo, xa só polo traballo e a tolemia que Loving Vincent ten detrás, e por ese enésimo achegamento a un dos grandes xenios que nos deu o arte, é deses de filmes visión obrigada. Porque non cambiará o cinema nin a maneira de narrar, pero tampouco o pretende. Pero si que serve coma unha homenaxe e unha revitalización dun estilo e dun pintor ao que lle debemos tanto os que amamos as vangardas.
Luis E. Froiz
Cineasta, músico, programador, ás veces escritor... sempre me dixeron que quen moito abarca pouco apreta. Pero esquencíanse da diversión de adicarme a todo o que me apaixoa.
Redes sociais:
