Oiktos (Babis Makridis, 2018): Comezamos a falar dunha vez da Onda Rara Grega?

A sombra de Yorgos Lanthimos é alongada, marcando profundamente o que comeza a definirse como a Onda Rara Grega. Unha onda na cal ademáis do xa citado Lanthimos, que dende Canino (Kynodontas, 2009) sería unha sorte de gran líder do movemento, deberiamos incluír a Alexandros Avranas ou a Athina Rachel Tsangari coma outros exemplos destacados aos que dende hoxe eu xa introduzo a Babis Makridis grazas ao feito nesta Oiktos, aínda que recoñezo que xa dende L (L, 2012) podería formar parte do grupo.

O título de Oiktos é confuso polo intraducible. É un termo provinte do grego clásico que por obvias razóns de distancia cognitiva e social non podemos sinalar doadamente cunha soa verba. Se buscamos información, atopámonos con que pese a que soe denominarse como ‘piedade’, tamén é un lamento ou incluso unha expresión de miseria audible lamentosa, pero tamén para o feito de sentir piedade¹. Arranco esta crítica falando desto porque comprender toda esa gama de significados do título en grego axuda a comprender toda a trama da película, pois parece ir xogando con eles. Non é un filme doado e se ben o ton non varía, a nosa percepción do mesmo, si o fai dunha maneira constante.

Todo o tramo inicial da cinta parece orientarnos, tal e como de feito pon na descripción de páxinas como a IMdB, a un drama terrible sobre a supervivencia dun avogado e pai de familia coa muller en coma no hospital. Nembargantes, ese ton que ten o guión -por certo, escrito por Efthymis Filippou, colaborador habitual de Lanthimos- parece abandonarse ao rematar o primeiro acto, tomando un ton de comedia negrísima marabilloso no cal o protagonista comeza a sentir a necesidade de seguir recibindo a atención que lle brindaban coa muller no hospital, de seguir con ese Oiktos que sinalaba o título. O mellor é o xeito no cal Makridis non se move no seu ritmo narrativo. A pausa e a frialdade lévannos a través da mente do noso protagonista, interpretado por un hierático -e as veces pouco crible, hai que admitilo- Yannis Drakopoulos nesa realidade creada, sendo acompañadas e guiadas no pensamento por estranos intertítulos que ás veces parecen representar o pensamento interior da personaxe, mais sen ser nunca totalmente explícitos nese senso polo absurdos que resultan.

Deste xeito, todo o que vemos viaxa dende o duro desa posible morte, dese sufrimento familiar ante a perda da muller do protagonista e por tanto a empatización absoluta co que sufre esta personaxe ata unha visión totalmente afastada cando comeza a perder a cabeza obsesionándose con seguir sendo tratado con pena, chegando a mentir á xente só para voltar a ser unha personaxe triste ante o resto de personaxes do filme. A tolemia na cal vai caendo ten tanto de patético como de ‘Pero Que Carallo?!?’, ao mesmo que está chea dunha sutileza que fai que as súas actitudes non deixen de sorprender en toda a segunda parte da metraxe. A primeira pista do patetismo e de como o derrumbe da realidade é inminente témolo cando se pon a cantar ao seu fillo unha canción que compuxo para a morte da muller e que fala de sacrificar animais para mitigar a dor. Unha escena incómoda, bela e moi rara que serve como preludio para facernos ver que non todo vai ben nese interior.

Os puntos negativos poden ir precisamente nesa liña que parece beber doutros autores da Onda Rara Grega, mais claro, comparar a alguén con obras brutais como as de Lanthimos como xa fixemos aquí é inxusto. A fotografía e a montaxe xogan a ese ritmo lento, mais non é todo o preciosista e poético que debería. De tódolos xeitos esa pausa narrativa sumada ao pulcro de todas as estancias e á constante inclusión de fragmentos de música clásica axuda a xerar un certo ambiente de clase burguesa que representa o protagonista, completando así un xiro de crítica ao enturbiar e despedazar toda a idea que ten sobre si mesmo e amosar unha destrucción interna, por extensión, de todo o que representa.

Así Oiktos, se ben dista de ser unha obra mestra, chega sen dúbidas a ese nivel de estrañeza que colle moito do surrealismo -neste caso no gusto polo humor negro- e que fai que moitas de nós vaiamos correndo cada vez que atopamos unha nova cinta que podemos ver chegada de Grecia. Unha máis nesa lista que medra ano a ano e que parece non ter trazas de deixar de darnos xoias en breve.