Lars von Trier é un señor cunha carreira profesional coma director que abarca case 40 anos e que se extende por máis de 15 longametraxes. Un tempo no cal, pese á súa pretensión de amosarse coma un enfant terrible incombustible, coma un rebelde sen causa que fai cinema para molestar ao público, foi acomodándose nesa posición a través de polémicas máis ou menos lóxicas, sabedor de que xa hai parte do público que vai ás súas películas non a velas, senón a ofenderse polo mal gusto, aínda que o que dirixise fose un episodio de Padre Casares (Manuel A. Espiñeira, Jorge Coira, Carlos Sedes e Marta Piñeiro, 2008-2015). Neste ano, tenta sorprendernos con A Casa de Jack (The House That Jack Built, 2018), cunha calidade bastante desigual.
O guión comeza ben: Jack (Matt Dillon) é un asasino en serie que lembra as súas andanzas, os seus asasinatos máis escabrosos e vai relatándollos a un misterioso home ao que chama Verge (Bruno Ganz) en off. Cun mínimo de repensar sobre o que se nos ofrece, non tardamos en comprender que ese Verge será Virxilio, nunha homenaxe ao Inferno da Divina Comedia de Dante, elemento que ademáis confirma nun epílogo final ao que titula Katábase, o que é o descenso ao inferno na traxedia grega. Só con este par de detalles xa podemos ver que o nivel de pretenciosidade é elevado. Un nivel que non é que sexa malo, pero é que o feito de evidencialo dun xeito tan marcado fai que perda poder e gañe en puntos deso no que é experto von Trier: en chamar a atención sobre si mesmo. O dinamarqués incluso chega ao punto de soltar un par de discursos sobre as súas polémicas co machismo e co nazismo e incluso amosa fragmentos de obras súas como exemplos do arte provocador e o necesario da súa existencia. Recursos que, francamente, son difíciles de tomar en serio e ata dan máis lástima que gañas de apoialo sobre todo ao poñer en evidencia a súa intención de trollear molestando dun xeito tan inocente e xa traballado.
Partindo desa base, dese nivel de pretenciosidade e do feito de protagonizar a obra un asasino, por certo interpretado por Matt Dillon nese nivel cercano á perfección que poderiamos chamar nivel Matt Dillon -cecáis o actor con nome menos adecuado á súa capacidade actoral de todo EUA?-, von Trier non podía xogar outra baza que a de ter ao seu protagonista soltando discurso sobre o feito do asasinato dende unha óptica artística. Nada novo baixo o sol, tendo en conta que de entrada xa se me ocorre pensar en de Quincey escribindo sobre elo en 1827 pero tamén en obras máis recoñecidas na actualidade coma O Silenzo dos Años (The Silence of the Lambs, Thomas Harris, 1988, e adaptación a cinema por Jonathan Demme, 1991) se deixaba ver esa referencia entre alta cultura e asasinato. O problema é que, mentres que nestas outras obras si se chegaba a un certo nivel de perversión que causaba incomodidade, von Trier non acaba de xogar correctamente esa baza no xeito no cal amosa a violencia. Ollo, si hai momentos incómodos e ideas moi bestas, coma o dunha nai á que se fai dar de comer aos cadáveres dos seus fillos ou o duns peitos amputados… pero é que son momentos nos cales todo o que se inmiscúe o director a través da súa narrativa estropea a capacidade de molestar, de ser realmente perversos, converténdose nun quero e non podo provocar. Ben é certo que houbo unha serie de persoas que marcharon no medio da proxección -contei arredor dunhas 20 persoas-, mais non sei, pareceume que era máis polo aburrido que polo provocador, ao saír moitas desas persoas en momentos máis aleatorios e non soamente neses puntos de conflicto. Ou simplemente, pode que fosen desas que, como comentaba no comezo, ían coa intención de ir a escandalizarse.
Ollo, que conste que tampouco é que a película sexa infumable e os seus 155 minutos pasan bastante rápido. Hai unha boa cantidade de chistes e de humor negro que fan que polo menos nos poidamos divertir a pouco que nos importe traspasar os límites do bó gusto, así coma asasinatos que case se aplaudirían, como é o da personaxe de Uma Thurman no comezo da cinta. Hai, ademáis, unha boa cantidade de insertos de obras de arte tanto pictoricas coma musicais -chegando incluso a reproducir con Matt Dillon e Bruno Ganz a barca de Dante de Eugène Delacroix- que entran e danlle ao conxunto un aire moi coherente coa pretensión da personaxe, ademáis dunha obvia calidade só por elo. Incluso recoñezo que a casa á que se refire o título inicial si que é probablemente o máis orixinal e perverso, esa idea que xurde en bruto e funciona como tal. Unha mágoa porque se sitúa xusto no final pero o epílogo que xorde tras el estropéao nun final innecesariamente alongado. Por certo, un final no cal, tendo en conta o tipo de narrativa máis agobiante que establece a cinta, eu comezaba a divagar mentalmente no que podería molar unha adaptación do Inferno de Dante feito por von Trier en colaboración con Gaspar Noé. Deixo aí a idea, por se alguén nunha produtora quere comprarma.
Ao final, o que queda na boca é o regusto dunha película que coma pasa tanto no cinema do cocreador do Dogma 95 vai a medio camiño entre a narración e o ensaio sobre si mesma, que funciona pero non acaba de ser redonda, que quere provocar e, en pleno 2018, queda lonxe tanto a nivel de gore como de perversión de miles e miles de cintas que todas temos máis que vistas. Unha obra que parece intentar ser subversiva dende a visión burguesa e acomodada… e así non se pode ser subversivo, senón simplemente sinalar a subversión. Un chisco como o que pasaba nos Simpson cando Homer se voltaba un hippie e ía por aí pretendendo escandalizar.
Luis E. Froiz
Cineasta, músico, programador, ás veces escritor... sempre me dixeron que quen moito abarca pouco apreta. Pero esquencíanse da diversión de adicarme a todo o que me apaixoa.
Redes sociais:
